Rabu, 29 Oktober 2014

ARTI DAN MAKSUD SEDULUR PAPAT LIMA PANCER



SEDULUR PAPAT LIMA PANCER
(“Papat Kiblat Lima Pancer” )
Ing Kekayon wayang purwa kang kaprahe kasebut Gunungan, ana kono gambar Macan, Bantheng, Kethek lan Manuk Merak.
Kocape kuwi mujudake Sedulur Papat mungguhing manungsa. Kewan cacah papat mau nggambarake nafsu patang warna yaiku :
Macan nggambarake nafsu Amarah,
Banteng nggambarake nafsu Supiyah,
Kethek nggambarake nafsu Aluamah,

lan Manuk Merak 
nggambarake nafsu Mutmainah
SEDULUR PAPAT LIMA PANCER Njupuk sumber saka Kitab Kidungan Purwajati seratane  , diwiwiti saka tembang Dhandanggula kang cakepane mangkene:

Ana kidung ing kadang Marmati Amung tuwuh ing kuwasanira
Nganakaken saciptane Kakang Kawah puniku Kang rumeksa ing awak mami
Anekakake sedya Ing kuwasanipun Adhi Ari-Ari ingkang Memayungi laku kuwasanireki
Angenakken pangarah Ponang Getih ing rahina wengi Ngrerewangi ulah kang kuwasa Andadekaken karsane Puser kuwasanipun Nguyu-uyu sabawa mami Nuruti ing panedha Kuwasanireku Jangkep kadang ingsun papat Kalimane wus dadi pancer sawiji Tunggal sawujud ingwang Ing tembang dhuwur iku disebutake yen ” Sedulur Papat ” iku Marmati, Kawah, Ari-Ari, lan Getih kang kaprahe diarani Rahsa. Kabeh kuwi mancer neng Puser (Udel) yaiku mancer ing Bayi. 
Cethane mancer marang uwonge kuwi. Geneya kok disebut Marmati, kakang Kawah, Adhi Ari-Ari lan Rahsa kuwi?.
Marmati iku tegese Samar Mati ! lire yen wong wadon pas nggarbini ( hamil ) iku sadina-dina pikirane uwas Samar Mati.
Rasa uwas kawatir pralaya anane dhisik dhewe sadurunge metune Kawah, Ari-Ari lan Rahsa kuwi mau, mulane Rasa Samar Mati iku banjur dianggep minangka Sadulur Tuwa.
Wong nggarbini yen pas babaran kae, kang dhisik dhewe iku metune Banyu Kawah sak durunge laire bayi, mula Kawah banjur dianggep Sadulur Tuwa kang lumrahe diarani Kakang Kawah.
Yen Kawah wis mancal medhal, banjur disusul laire bayi, sakwise kuwi banjur disusul wetune Ari-Ari.
Sarehne Ari-Ari iku metune sakwise bayi lair, mulane Ari-Ari iku diarani Sedulur Enom lan kasebut Adhi Ari-Ari Lamun ana wong abaran tartamtu ngetokake Rah ( Getih ) sapirang-pirang. Wetune Rah (Rahsa) iki uga ing wektu akhir, mula Rahsa iku uga dianggep Sedulur Enom.
Puser (Tali Plasenta) iku umume PUPAK yen bayi wis umur pitung dina. Puser kang copot saka udel kuwi uga dianggep Sedulure bayi.
Iki dianggep Pancer pusate Sedulur Papat.
Mula banjur tuwuh unen-unen “SEDULUR PAPAT LIMA PANCER” Ing Kekayon wayang purwa kang kaprahe kasebut Gunungan, ana kono gambar Macan, Bantheng, Kethek lan Manuk Merak. Kocape kuwi mujudake Sedulur Papat mungguhing manungsa.
 Kewan cacah papat mau nggambarake nafsu patang warna yaiku :
Macan nggambarake nafsu Amarah,
Bantheng nggambarake nafsu Supiyah,
Kethek nggambarake nafsu Aluamah,
lan Manuk Merak nggambarake nafsu Mutmainah kang kabeh mau bisa dibabarake kaya ukara ing ngisor iki:
Amarah : Yen manungsa ngetutake amarah iku tartamtu tansaya bengkerengan lan padudon wae, bisa-bisa manungsa koncatan kasabaran,kamangka sabar iku mujudake alat kanggo nyaketake dhiri marang Allah SWT.
Supiyah / Kaendahan : Manungsa kuwi umume seneng marang kang sarwa endah yaiku wanita (asmara). Mula manungsa kang kabulet nafsu asmara digambarake bisa ngobong jagad.
Aluamah / Srakah : Manungsa kuwi umume padha nduweni rasa srakah lan aluamah, mula kuwi yen ora dikendaleni, manungsa kepengine bisa urip nganti pitung turunan.
Mutmainah / Kautaman : Senajan kuwi kautaman utawa kabecikan, nanging yen ngluwihi wates ya tetep ora becik.

Contone; menehi duwit marang wong kang kekurangan kuwi becik, nanging yen kabeh duwene duwit diwenehake satemah uripe dewe rusak, iku cetha yen ora apik.
Mula kuwi, sedulur papat iku kudu direksa lan diatur supaya aja nganti ngelantur. Manungsa diuji aja nganti kalah karo sedulur papat kasebut, kapara kudu menang, lire kudu bisa ngatasi krodhane sedulur papat. Yen manungsa dikalahake dening sedulur papat iki, ateges jagade bubrah.
Ing kene dununge pancer kudu bisa dadi paugeran lan dadi pathokan.

Bener orane, nyumanggakake.

Makna isi Tembang Lir-ilir

Makna Ya Tersirat Dalam Tembang Lir-Ilir 

Sunan kali jaga mengenalkan islam kepada para
pamong,adipati,raja,rakyat dengan jalan
pendekatan budaya.
Hal ini mnampak jelas pada
sebuah tembang.
“Lir-ilir” tembang ini biasanaya di dendangkan oleh anak-anak jawa yang sewdang
bermain barsama-sama.
Namaun anak SD tidak
pernah mengerti makna tembang yang di
yanyikanya.
Bahkan ketika guru SD mengajarkan
tembang tersebut,ya hanya tahu sebatas
tembang.
seperti anak-anak muda yang lagi kegilaan terhadap lagu-lagu barat.
Mereka tidak pernah memikirkan makna yang
terkandung dalam syair lagu yang
diyanyikan.bahasanya pun kebanyakan tak
mereka mengerti.apalagi maknanya.
Bagi orang dewasa pun tembang lir-ilir dinyayikan sebagai tembang kenagan.taklebih
dari itu.dan hanya orang-orang tertentu yang
tertarik memahami maknanya.
mengapa??
Kerena tembang lir-ilir sebenarnya merupakan ajakan hidup bermakrifat,ajakan untuk
menjalankan hidup batin yang lebih
dalam.jadi,bukan hanya mengajak orang lain
memeluk agama islam,seperti yang dipahami oleh
orang jawa yang beragama islam dan terutama
pada pejabat pemerintahan seperti adipati,para praja,tumenggung dan demang yang baru
memeluk agama islam.
Sunan agar para pemegang kekuasaan yang
sudah beragama islam tidak berperilaku seperti
raja-raja di ahir pemerintahan kerajaan
majapahit.
Hanya kekuasaan saja yang diperebutkan,sedangkan rakyat tidak
diperhatikan.
seperti bait ketiga tembang lir-ilir
berikut. “ Dodotiro,dodotiro,kumitir bedhah ing
pinggir,dondomono,jlumatono,kanggo sebo
mengko sore
” 
Para pamong di ingatkan bahwa pakaian mereka
itu telah robek-robek pinggirnya”dodotiro kumitir bedhah ing pinggir” apa yang di maksud dengan dodot?
dodot adalah kain panjang yang dipakai
para raja.dodot juga digunakan sebagai selimut
tidur.
Nah,sunan kalijaga mengigatkan agama para
raja ,adipati, sudah pada robek pingirnya.
sudah
kehilangan bentuk,sudah tak layak untuk dipegangi,makanya,agama itu harus di perbaiki.
Apanya yang di perbaiki??
Tentu saja aklaknya atau budi pekertinya.
agama
tanpa perbaikan aklak,tidak ada artinya,orang
yang perilakunya buruk,kalaupun pemimpin
masyarakatpun akan bertindak tidak semena- mena alias semaunya sendiri.
Dodot” harus di jahit agar tampak utuh
Kembali,dalam bahasa sunan
dikatakan”dodomono,jlumatono,kanggo sebo mengko sore“(jahitlah pakaian anda untuk menghadap)
Menghadap kepada siapa??
Menghadap kepada hadirat tuhan yang maha
kuasa.
orang yang akan menghadap hadirat ilahi
atau berkomunikasi dengan tuhan,harus
memperbaiki agamanya. 
Omong-kosong jika orang masih buruk
agamanya,bisa berkomunikasi dengan tuhan,kalau
toh,tuhan yang disebut oleh orang-orang yang
demikian ini,maka itu hanyalah Tuhan yang lahir
dari mulut.
“Cah angon,cah angon penekno blimbing kuwi,lunyu-lunyu peneken,kanggo mbasuh
dodotiro” 

(wahai gembala,panjatlah pohon blimbing
itu,meskipun licin,tetap panjatlah).
Gunakan perasaan buah untuk mencuci hama
pada dodot anda,begitulah ajakan para sunan
kepada para raja,demang,adipati pada zaman
dahulu.